مُنهنجا پٙکِيء مُونکان رُٺل آھن
جھرڪِي اِن پٙکِيء کان ڪير واقف نه آهي، جيڪو سج جي پهريٙن شُعاعُن تي صبح جو اعلان ڪري ٿو. شام جو به ساڳيو شور ٻُڌڻ ۾ ايندو آهي. هڪ ننڍڙو پٙکِيء. گهرن ۾ اڱڻ تي هِي اُڏامندٙي نظر اچن ٿيون. ٿوري ئي آواز تي خوف ۾ ڀڄي وڃن ٿيون. بُنيادِي طور تي اِھي جیت ڪيڙا ۽ حشرات خور جانور آھن. اهي پکين جي خاندان Domesticus Passer سان تعلق رکن ٿیون. هي سُهڻا پٙکِيء جيڪي ڪجهه سال اڳ تائين هر گهر جي رونق هوندا هُئا. هاڻي آهستي آهستي اسان کان رُٺل آھن. اُنهن جو تعداد تيزيءَ سان گهٽجي رهيو آهي. هاڻي، اڳ وانگر، صبح جو، نه شام ۾ اُنهن جي گونج ٻڌڻ ۾ اچي ٿي.
بقول شاعر:
هاڻي شام اچي ٿي خاموشي،
اڳي پکيٙن جا آواز هئا.
اُن جا ڪيترائي سبب آهن. انهن ۾ وڻن جي کوٽ، فصلن تي جراثيم ڪش ڪيميائي مادن جو استعمال، ماحولياتي آلودگي، ٽريفڪ ۽ ٻيا مُداخلت ڪندڙ شور، جديديت ۾ واڌارو، شهري ضرورتن ۾ اِضافو، شهرن ۾ ڪنڪريٽ جو استعمال شامل آهن. پراڻي اڏاوت جيڪا هاڻي ڏسڻ ۾ نٿي اچي، ڇو ته پکيٙن لاءِ آکيرو ٺاهڻ لاءِ مناسب جاءِ نه آهي.
ڪورونا جي وبا دوران جڏهن ماڻهو پنهنجن گهرن ۾ محصور ٿي ويا ته ٻين جانورن سان گڏ پکيٙن کي به ساهه کڻڻ جو موقعو مليو.
هر سال 20 مارچ تي پکيٙن جو عالمي ڏهاڙو اِن احساس سان ملهايو ويندو آهي ته ڪيئن اسان پنهنجن ننڍڙن ننڍڙن جانورن جي ڄاڻي يا اڻ ڄاڻائيءَ ۾ تباهيءَ جو سبب بڻجي رهيا آهيون. پکيٙن جو مناسب تعداد ماحولياتي توازن برقرار رکڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪري ٿو ۽ فصل لاءِ نُقصاندہ جیت ڪيڙا حشرات جي آبادي کي ڪنٽرول ڪرڻ ۾ مدد ڪري ٿو. اِهي حشرات جيڪي پکي پنهنجن ٻچن کي کارائيندا آهن فصلن لاءِ تمام گهڻو نقصانڪار هوندا آهن. هي ڪيڙا فصلن جي پنن ۽ پاڙن تي حملو ڪري فصل کي تباهه ڪن ٿا.
ان کان سواءِ مون سون جي برساتن کان پوءِ جڏهن هزارين حشرات جِیت ڪيڙا ظاهر ٿيندا آهن ته اهي پکي به اُنهن حشرات جِیت ڪيڙن جي صفائي ڪندا آهن. پکي ٻج جي پکيڙ جو قدرتي ذريعو آهن. ماحولياتي آلودگي جا قدرتي اشارا آهن. شڪاري پکين جو کاڌو آهن. ۽ سڀ کان وڌيڪ، اُهٙي قدرتي ڳائڻا گلوڪار آهن، جيڪو ماحول جي حُسن جو هڪ لازمي حصو آهن.
پکي ايشيا سميت سڀني براعظمن تي ملن ٿا. لنڊن جي رائل سوسائٽيءَ جي تحقيق موجب پکيٙن ۽ انسانن جو باهمي تعلق يارنهن هزار سال پراڻو آهي. هڪ ريسرچ موجب سڄي دنيا ۾ اسپروز جھِرڪيٙن جي تعداد ۾ 80 سيڪڙو گهٽتائي آئي آهي.
اسان ڇا ڪري سگهون ٿا ته پکيٙن کي واپس آڻڻ لاءِ؟
اسان جِي محنت ۽ محبت سان پکي واپس ايندا، ان ڪري وڌ کان وڌ وڻ پوکيو، گھر جي ڇت تي پاڻي رکو، انهن لاءِ گهر ٺاهيون، پنهنجي گهرن ۽ باغن ۾ نقصانڪار جراثيم ڪش دوائن جو استعمال نه ڪريو، ماحولياتي گدلاڻ تي ضابطو آڻيو. جديديت جي چڪر ۾ اسان پنهنجي ماحول ۽ ٻارن کي تمام گهڻو نقصان پهچايو آهي.
ليکڪ، فيصل نظاماڻي
Tuesday, 31 October 2023
منهنجا پکي مونکان رُٺل آهن
Monday, 23 October 2023
تيز هلڻ جا فائدا
ليليسٽر يونيورسٽي جي محققن 391,652 ماڻهن جو جائزو ورتو جن جي سراسري عمر 57 سال هئي.
ريسرچ موجب، تيز هلڻ وارا (6.4 ڪلوميٽر في ڪلاڪ کان وڌيڪ جي رفتار سان) ڪينسر يا دل جي دوري کان مرڻ جا امڪان گهٽ هوندا آهن.
سائنسدانن جو خيال آهي ته تيز هلڻ صحت کي بهتر بڻائي ٿو ۽ بيمارين کان بچائي ٿو. پر سائنسدانن واضح ڪيو ته انهن جا نتيجا صحتمند ماڻهن لاءِ آهن جيڪي تيز هلڻ جي قابل آهن.
مطالعي ۾ شريڪ ٿيندڙن ٻڌايو ته سندن پنڌ جي رفتار. (4.8 ڪلوميٽر في ڪلاڪ کان گهٽ)، وچولي (4.8 ۽ 6.4 ڪلوميٽر في ڪلاڪ جي وچ ۾) يا تيز (6.4 ڪلوميٽر في ڪلاڪ کان وڌيڪ) شامل آهن.
انگن اکرن موجب صرف 6.6 سيڪڙو ماڻهن گهٽ رفتار تي هلڻ جو چيو، 52.6 سيڪڙو ماڻهن وچولي رفتار تي هلڻ جو چيو جڏهن ته 40.8 سيڪڙو ماڻهن تيز رفتاري تي هلڻ جو چيو.
مطالعي ۾ شرڪت ڪندڙن کي 13 سالن تائين مانيٽر ڪيو ويو ۽ ان دوران 22,000 موت رڪارڊ ڪيا ويا.
پروگرس ان ڪارڊيو ويسڪولر ڊيزيز ۾ شايع ٿيل مطالعي جي نتيجن مان معلوم ٿيو ته جيڪي عورتون تيز رفتار سان هلن ٿيون انهن ۾ ڪينسر جي مرض ۾ مرڻ جا امڪان 26 سيڪڙو گهٽ هئا انهن جي مقابلي ۾ جيڪي نه هلن ٿيون، انهن مردن جي مقابلي ۾ جيڪي ائين ڪن ٿيون انهن ۾ 29 سيڪڙو گهٽ هئي.
عورتون جيڪي تيز رفتاري سان هلن ٿيون انهن ۾ دل جي بيماريءَ سبب مرڻ جا امڪان 60 سيڪڙو گهٽ هئا، جڏهن ته مردن ۾ مرڻ جا امڪان 62 سيڪڙو گهٽ هئا.و.
Saturday, 21 October 2023
Thursday, 19 October 2023
دنيا جي تبديلي
هن وقت دنيا گهڻي تبديل ٿي چڪي آهي، انٽرنيٽ هاڻ انسان لاءِ تمام گهڻو ضروري بڻجي پيو آهي، مصنوعي ذهانت واري مشين اچي چڪي آهي، هاڻ هر ڪم روبوٽ ڪري رهيو آهي، طاقتور سو سيڪڙو وڌيڪ طاقتور بڻجي ويو آهي، غريب ملڪ قرضن ۾ ڦاسي پيا آهن، دنيا دولت انسانن جو دين ۽ ايمان بڻجي ويو آهي، هرڪو پئسي ڪمائڻ جي ڊوڙ ۾ جنبجي ويو آهي، فحاشي، بي حيائي پنهنجي عروج تي آهي، مظلوم جي ڪا به داد فرياد ناهي، ملڪن جا حڪمران سياست کي هاڻ ڪاروبار سمجهي ڪري رهيا آهن، غريب انسان جو جيئڻ جنجال بڻجي ويو آهي، ٽئين عالمي جنگ جو امڪان واضح نظر اچي رهيا آهن.